بررسی ابعاد گرافیکی آجرکاری (خوون چینی) در بناهای سنتی ثبت شده دزفول و تعاملات گرافیکی آنها

چکیده معماری شهر دزفول از دو جهت قابل بررسی است: 1- کاربرد خاص ومنحصر به فرد آجردر بناها 2- ویژگی های خاص معماری و چگونگی شکل گیری بافت شهری مورد اول خود شامل 2 بخش زیر است: 1- کاربرد کالبدی (استحکامی) آجر: با استفاده از تعداد وشکل ترکیبی و احیاناً خرد کردن آجرها 2- کاربرد تزئینی: شامل گره کاری، فریز و خوون چینی که در این پژوهش به صورت جامع به مقوله خوون چینی پرداخته خواهد شد. شهر دزفول دارای بیش از 150 اثر ثبت شده ملی، شامل منازل مسکونی، مساجد، کاروانسراها، آرامگاه ها، ساباط ها، حمام ها و بازار می باشد که تاکنون تحقیق جامعی پیرامون وجوه گرافیکی نقوش موجود در آجرکاری تزئینی این بناها صورت نگرفته است. در این پژوهش تعدادی از برجسته ترین بناهای دارای خوون چینی، به روش تحقیق میدانی به همراه مطالعات اسنادی و کتابخانه ای درباره پیشینه و ریشه های شکل گیری این نقوش، مورد تحلیل قرار گرفته و با بررسی نقوش از لحاظ فرم، عناصر تشکیل دهنده، ترکیب بندی و غیره، ساختار موجود در آن آشکار گردید. در نهایت آرشیو کاملی از نقوش بکر این بناها گرد آوری شده که ذخیره ای برای پروژه عملی خواهد بود. همچنین طی این پژوهش، نتایج زیر حاصل گردید: الف-تزئینات خوون چینی خاص دزفول است ب- به طور کلی آجر در دوره قبل از اسلام بیشتر جنبه استحکامی و کاربردی داشته است. بعد از اسلام شیوه ای از آجرکاری به وجود می آید که ضمن دارا بودن جنبه استحکامی، جهت ایجاد انواع گره های تزئینی در پیشانی نما، جنبه تزئینی نیز پیدا می نماید. ج- تقسیمات آجر درخوون چینی به گونه ای است که امکان ایجاد هر طرح و نوشته ای را در چیدمان می دهد که این نقوش با ترکیب دیگر ابعاد آجر به دست نمی آید. د- خوون چینی دزفول به گونه ای با خط کوفی بنایی در ارتباط است و از تعمیم نوشتارهای کوفی بنایی مساجد به خانه ها، این نقوش تزئینی به وجود آمده است. کلید واژه: دزفول، خوون چینی، آجرکاری، گرافیک